Temiz havanın sağlığa etkileri olumlu yönde olurken, hava kirliliği durumunda birçok sağlık sorunu ortaya çıkabiliyor. İnsan nüfusunun hızla artması, şehirleşme, çarpık kentleşme, kalitesiz yakıt tüketimi gibi birçok sebep hava kirliliğinin artmasına neden oluyor.
Hava Kirliliği Nedir?
Hava kirliliği havadaki yabancı maddelerin belirli bir oranı aşması halinde ortaya çıkıyor. Normalde havada en yüksek miktarda bulunan madde %78’lik oranla azot, %20,9 ile onu oksijen takip ediyor. Ayrıca karbondioksit, argon, neon, metan, helyum, hidrojen ve kripton gibi gazlar da yine havanın içinde bulunuyor. Hava bileşiminin insan sağlığını olumsuz şekilde etkileyecek yönde değişmesi veya havada olmaması gereken maddelerin havaya karışması hava kirliliğini ortaya çıkarıyor.
Hava Kirliliğine Neden Olan Yabancı Maddeler Nelerdir?
Normalde soluduğumuz hava içerisinde yer almaması gereken fakat havaya karışarak hava kirliliğine neden olan yabancı maddeleri şu şekilde sıralamak mümkün:
- Fabrikaların ve sanayi kuruluşlarının faaliyetleri nedeniyle salınan gazlara bağlı olarak ortaya çıkan azot oksitler. Bu gazlar aynı zamanda benzinle çalışan araçların egzozlarından da çıkabiliyor.
- Kömür kullanarak çalıştırılan santrallerin ve ocakların saldığı kükürdioksit gazı.
- Yanardağların patlaması sonucu ortaya çıkan gaz bulutları.
- Yakıtların tam olarak yanmaması nedeniyle ortaya çıkan karbonmonoksit gazı.
- Rüzgarların ve fırtınaların taşıması sonucu oluşan kalın kum tabakaları
- Orman yangınları nedeniyle ortaya çıkan zararlı gazlar
- Araçlardan salınan egzoz gazları
- Nükleer ve termik santrallerin kullandıkları kömür nedeniyle yayılan gazlar ve faaliyetleri nedeniyle ortaya çıkan radyasyon
- Isınma amacıyla kullanılan kömürlerden salınan gazlar
Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığına Etkisi Nasıl Ortaya Çıkar?
Yabancı maddelerin havaya karışması insan sağlığı üzerinde çok çeşitli olumsuz sonuçlar yaratabiliyor. Havadaki yabancı maddelerin etkisi her insanda aşağıdaki kriterlere bağlı olarak farklılık gösteriyor:
- Yabancı maddeye maruz kalınan ortamın özellikleri
- Yabancı maddenin fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri
- Ekosistem durumu
- Kirli havaya maruz kalan kişinin yaşı, cinsiyeti, mevcut sağlık durumu ve sağlık geçmişi
- Yabancı maddelerin saf veya başka maddelerle karışmış olması durumu
- Yabancı maddenin vücuda giriş yolu (Yiyecek, içecek, temas veya solunum yoluyla maruz kalınması)
- Yabancı maddeye maruz kalınan süre
- Yabancı maddenin havadaki yoğunluk oranı
Hava kirliliğinin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkisi tahmin edilebileceği gibi en sık olarak solunum sistemi üzerinde gerçekleşiyor. Kirli havaya maruz kalan insanların solunum yolu fonksiyonları bozulmaya başlıyor. Dolaşım sistemi de hava kirliliğinden fazlaca etkileniyor.
Hava kirliliğinin neden olduğu başlıca hastalıklar ise şu şekilde:
- Astım
- Alerji
- Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)
- Kanser
Halihazırda solunum yolu hastalıkları olan kişilerin hava kirliliği nedeniyle mevcut hastalıkları daha şiddetli hale gelebiliyor. Öte yandan sevindirici olan solunum sisteminin kendi kendini yabancı maddelere karşı bir miktar koruyabiliyor olması. Burnun içinde bulunan kıllar solunum yoluna girmeye çalışan yabancı maddelerin geçişini engelliyor. Burundaki kıllara rağmen üst solunum yolunu geçip alt solunum yoluna ulaşan partikülleri de nefes borusunun ve bronşların içinde bulunan “silya” adlı yapılar bir kere daha engelliyor. Fakat tüm bu koruma mekanizmalarını aşarak akciğere ulaşmayı başaran yabancı partiküller maalesef insan sağlığına zarar veriyor.
Hava kirliliği her yaştan ve cinsiyetten kişileri etkilemekle birlikte olumsuz etkileri çocuklarda, yaşlılarda, hamilelerde ve kronik hastalığı olanlarda daha fazla ortaya çıkıyor.
Hava kirliliğine karşı alınabilecek önlemlerin başında motorlu taşıtların kullanımının azaltılması geliyor. Siz de yakın mesafe seyahatlerinizde araba yerine BinBin’i tercih edin, hava kirliliğinin önüne geçmek için ilk adımı atın!